oOo
Nguyeãn Höõu Chung (Montreal, Canada)
oOo
Ñaây laø laàn ñaàu tieân toâi chuù yù nhìn vaøo moät ñaïi hoäicuûa ÑCSVN, ñaïi hoäi 8 döï ñònh seõ ñöôïc toå chöùc vaøo thaùng 6 naêm nay, 1996. Ñaây laø ñaïi hoäi laàn thöù naêm keåtöø ngaøy ÑCSVN ñaïi thaéng vaø cai trò toaøn laûnh thoå VN. Trongnhöõng ñaïi hoäi tröôùc, tröôùc vaø sau ñaïi hoäi, nhöõng tin töùc vaø nghò quyeát toâi chæ nghe qua roài boû, khoâng maáy quan taâm. Neáu toâi khoâng laàm thì:
1- ñaïi hoäi 4, naêm 1976, laø ñaïi hoäi möøng chieán thaéng vaø thaúng tieán leân XHCN;
2- ñaïi hoäi 5, naêm 1981, laø ñaïi hoäi ñeå ñoái ñaàu vôùi cuoäc khuûng hoaûng traàm troïng veà kinh teá vaø nhaát laø thöïc
phaãm;
3- ñaïi hoäi 6, naêm 1986, laø ñaïi hoäi ñoåi môùi tö duy;
4- ñaïi hoäi 7, naêm 1991, laø ñaïi hoäi kinh teá thò tröôøng;
5- ñaïi hoäi 8, naêm 1996, theo yù toâi, seõ laø ñaïi hoäi ñeå ÑCSVN töï thanh lyù.
Toâi noùi "töï thanh lyù" laø vì nhöõng tin töùc gaàn ñaây nhaát töø trong nöôùc ñöa ra cho thaáy coù söï chia reû quan troïng trong noäi boä ñaûng, coù theå seõ ñöa ñeán moät cuoäc khuûnghoaûng traàm troïng. Ñoù laø söï chia reû giöûa nhöõng ngöôøimuoán tieáp tuïc ñaåy maïnh cuoäc ñoåi môùi kinh teá ( vaømaëc nhieân phaûi ñoåi môùi haønh chaùnh, ñoåi môùi phaùp luaätvaø toaø aùn, ñoåi môùi chaùnh trò, ñoåi môùi ñoái noäi,ñoåi môùi ñoái ngoaïi v.v...) vaø nhöõng ngöôøi choáng laïivieäc ñoåi môùi (vì thaáy nguy cô laøm maát ñoäc quyeàn cai trò cuûa ÑCSVN).
Quan saùt vôùi con maét cuûa moät quan saùt vieân ngoaïi cuoäc, toâithaáy caû hai phe ñeàu coù lyù. Vì caû hai ñeàu coù lyù, neân ca ûhai ñeàu keït! Ñöùng treân phöông dieän Ñaûng maø thaáy, vieäc caùc oâng laõnh ñaïo ñaûng lo ngaïi laø chaùnh ñaùng vì vôùi ñaøñoåi môùi naày thì chaúng bao laâu nöõa ÑCSVN seõ maát heát quyeàn thoáng trò. Quaân ñoäi vaãn coøn ñoù, coâng an vaãn coøn ñoù, nhöng ôû VN baây giôø, Saigon cuõng nhö Ha ønoäi, chaúng ais ôï ai, moïi ngöôøi chæ coøn bieát oâng thaàuoânlaäu, vaø vì vaäy, caøng ngaøy caøng phaûi ñoái ñaàu vôùi sö ïkhinh thöôøng vaø söï nguyeàn ruûa cuûa nhieàu ngöôøi goác CS. Tö töôûng cuûa oâng Maùc vaø oâng Hoà chaúng giuùp gì cho ñaûng trong côn loác kinh teá thò tröôøng. Ngöôøi laõnh ñaïo ñaûng lo laø ñuùng. Nhöng trong hieän taïi, caùc vò laõnh ñaïo vaãnñang ñöôïc ña soá ñaûng vieân cao caáp vaø trung caáp uûnghoä, vì caùc ñaûng vieân nghó raèng coøn ñaûng thì coøn kieám theâm ñöôïc, neáu khoâng thì cuõng ñöôïc an toaøn ngoàihöôûng caùi ñaõ kieám ñöôïc.
Nhöng ñöùng treân moät phöông dieän khaùc thì cuoäc ñoåimôùi laø moät ñieàu quaù hay, quaù toát, khoâng theå lui böôùc,khoâng theå ngöøng, traùi laïi, phaûi ñaåy maïnh hôn nöõa. Moätcuï giaø Haø Noäi ñaõ töøng theo CS tröôùc 1945 ñaõ noùi vôùiñöùa chaùu (moät ngöôøi baïn cuûa toâi) raèng "trôøi ñaõthöông daân Vieät Nam mình trôû laïi neân môùi coù ñôøi soángngaøy hoâm nay". Phaûi nhìn nhaän raèng trong boán nöôùc CS coønlaïi (Trung quoác, Vieät Nam, Baéc Haøn vaø Cuba ) Vieät Nam, sau 5naêm ñoåi môùi kinh teá, ñaõ coù nhöõng sinh hoaït xaõ hoäi (toâikhoâng noùi chính trò) côûi môû hôn caû. Söùc taêng tröôûngkinh teá cuõng khaù nhanh tuy chöa phaùt trieån baèng TQ vì TQ ñaõkhôûi ñi töø 20 naêm qua. Ñöùng treân phöông dieän quoác giamaø nhìn thì vieäc ñoåi môùi kinh teá ñeå laøm cho ngöôøidaân soáng khaù hôn laø moät ñieàu toát vaø caàn phaûi ñaåymaïnh theâm. Phe chuû tröông ñoåi môùi ñang ñöôïc ña soá daânchuùng uûng hoä.
Treân phöông dieän lòch söû, cuoäc ñoåi môùi kinh teá trong 5naêm qua khoâng phaûi laø moät söï tình côø. Noù ñaõ laø moätñieàu baét buoäc khi Lieân Soâ baét ñaàu (1989) caét vieäntrôï cho VN. Chính ÑCSVN ñaõ vaän ñoäng caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ ñeå caùc nöôùc naày mang tieàn vaøo Vieät Nam laøm aên ñeå khoûa laáp caùi khoaûng troáng do Lieân Soâ boû laïi. Khoâng coùcuoäc vaän ñoäng naày, cheá ñoä CSVN ñaõ tan raû vì luùc aáyVN ñang thuø nghòch vôùi TQ ñeå coù theå ñöôïc trôï giuùp vaøchính TQ cuõng ñang coù khuûng hoaûng vì vuï Thieân an moân. Vieät Nam luùc aáy, sau cuoäc ñoåi môùi tö duy cuûa oâng Nguyen vaênLinh, ñang ôû trong tình traïng chao ñaûo kinh teá vaø tötöôûng, khoù coù theå ñöùng vöõng nhö hai nöôùc Baéc Haøn va øCuba, nôi maø hai "laõnh tuï lich söû" coøn ñang laõnh ñaïo.
Cuoäc ñoåi môùi kinh teá ñaõ ñem laïi nhöõng haäu quaû tích cöïc cho ÑCSVN, nhöng cuõng coù nhöõng haäu quaû tieâu cöïc. Vì vaäy maø ñaûng ñaõ phaûi tung ra chieán dòch choáng dieãn bieánhoøa bình. Nhöng chieán dòch naày khoâng mang laïi keát quaû khaûquan vì noù khoâng nhaän dieän ra ñöôïc keû ñòch. ÑCSVN caøngngaøy caøng thaáy roõ nhöõng haäu quaû tieâu cöïc cuûa vieäc doåimôùi kinh teá vaø thaáy raèng neáu ñaåy maïnh theâm theo ñoøihoûi cuûa neàn kinh teá thò tröôøng thì trong moät ngaøy raátgaàn ÑCS seõ maát quyeàn thoáng trò. Hoï khoâng coù löïa choïnnaøo khaùc ngoaøi vieäc laøm chaäm laïi coâng cuoäc ñoåi môùi,hoaëc ngöng haún, hoaëc ruùt Vieät Nam ra khoûi quyõ ñaïo kinhteá thò tröôøng. Phe baûo thuû coù yù ñem VN ra khoûi quyõ ñaïokinh teá cuûa theá giôùi tö baûn. Veà chaùnh trò vaø ñoáingoaïi, VN seõ theo saùt TQ. Veà kinh teá cuõng vaäy, VN seõ döïa vaøo TQ vaø ngöôøi Hoa ôû Ñoâng Nam AÙ.
Nhöng ai cuõng thaáy raèng theo con ñöôøng naày thì giaác moäng thaønh roàng, thaønh coïp keå nhö tieâu tan. Theâm vaøo ñoù,vieäc bò Taøu ñoâ hoä laø moät aùm aûnh lôùn nhaát cuûa ngöôøiVN. Ngoaøi ra, söï thoûa maõn cuûa daân chuùng vaø ñaûng vieân ñoáivôùi ñôøi soáng môùi khieán vieäc ruùt ra laø moät vieäc laømnguy hieåm. Vieäc kinh teá khöïng laïi seõ gaây ra moät luoàng soùng caêm phaån trong daân chuùng. Ngöng laïi khoâng phaûi deã vìneáu ngöng thì nhöõng gì ñang coù cuõng seõ maát heát. Lyù dolaø vì neàn kinh teá thò tröôøng laø moät neàn kinh teá "môû"vaø "ñoäng" , neáu "ñoùng" noù laïi vaø baét noù "ñöùng yeân"khoâng nhuùc nhích thì noù seõ cheát. Hôn nöõa, nhieàu ngöôøingoaïi quoác ñaõ boû tieàn voâ VN ñeå "ñaàu tö tröôùc tình hình", coù nghóa laø tuy hoï khoâng thoûa maõn vôùi hieän traïngnhöng coi noù nhö taïm thôøi vaø tin raèng noù seõ ñöôïc caûithieän. Neáu chaùnh quyeàn khoâng thöïc hieän nhöõng caûi toå caàn thieát nhö hoï mong ñôïi thì hoï seõ ruùt lui.
Vieäc phaùt trieån kinh teá VN seõ ngöng laïi ôû khaùch saïn, cocacola, thuoác huùt, may gia coâng quaàn aùo, giaøy deùp... Ngöng laøkeå nhö quaù trình ñoåi môùi seõ thaát baïi, vaø nhöõng keû coùtraùch nhieäm ñoåi môùi seõ phaûi nhaän traùch nhieäm veà söïthaát baïi naày trong khi hoï ñang hoà hôûi vì nhöõng thaùnh qua ûtrong maáy naêm qua. Hoï phaûi choáng laïi. Khoâng phaûi hoï choánglaïi chuû nghóa CS. Cuõng khoâng phaûi hoï muoán boû quyeàn bính.Hoï ñaõ ñi vaøo con ñöôøng nhieàu hoa laù, chim muoâng vaø khoângmuoán ruùt ra tuy cuõng bieát raèng trong ñoaïn tôùi seõ coùnhieàu gai goác. Vaán ñeà ñôn giaûn laø caûm giaùc maø hoï ñangcoù thì laïi maïnh hôn kinh thaùnh Maùc-Leâ.
Cho tôùi ñaàu thaùng 3 naêm 1996, nghóa laø chæ coøn 3 thaùng tröôùc daïi hoäi, hai phe chöa tìm ñöôïc moät giaûi phaùp dunghoaø. Bôûi vì xeùt cho kyõ, khoâng theå coù moät giaûi phaùp dunghoaø. Nhö vaäy thì hoï seõ xöû lyù vôùi nhau nhö theá naøo? Ñaûng naøo thì cuõng coù nhöõng baát ñoàng noäi boä. ÑaûngCSVN cuõng ñaõ coù nhöõng baát ñoàng trong quaù khöù, nhöng hoïñaõ kheùo leùo daøn xeáp vôùi nhau ñeå khoâng noå lôùn. Phaûicoâng nhaän raèng hoï coù taøi trong vieäc naày. Vieäc loaïi boû Voû nguyeân Giaùp hay Traàn xuaân Baùch ñaõ ñöôïc thöïc hieänmoät caùch eâm thaám, ngöôøi ngoaïi cuoäc ít ai ñeå yù. Trongmoät vaøi tröôøng hôïp, hoï ñaõ duøng baïo löïc vôùi nhau nhötröôøng hôïp Hoaønh minh Chính vaø moät soá töôùng laõnh quaânñoäi, nhöng khoâng coù nhöõng tai tieáng lôùn nhö trong caùccheá ñoä Staline hay Mao traïch Ñoâng. Cuõng caàn phaûi hieåuraèng nhöõng baát ñoàng cuûa hoï trong quaù khöù, duø ñoù laønhöõng baát ñoàng veà yù thöùc heä hay veà chieán löôïc, laønhöõng baát ñoàng giöõa nhöõng caù nhaân cuûa caáp laõnh ñaïo,vaø phe naøo yeáu theá trong boä chaùnh trò thì bò loaïi tröø.
Laàn naày, ñaëc bieät hôn, ngöôøi ta ñaõ ñem cuoäc tranhchaáp ra khoûi phoøng kín ñeå bieán cuoäc tranh chaáp thaønhtranh chaáp giöõa hai khuynh höôùng cuûa ñaûng, vì hai phe ñeàucoù söùc maïnh ngang nhau (noùi ñuùng hôn, moät phe döïa vaøo ñasoá ñaûng vieân, phe kia döïa vaøo ña soá quaàn chuùng vaø phenaém ñaûng ñang coù theá maïnh). Roõ raøng khoâng phaûi laø deã.Caùi khoù cuûa phe baûo thuû trong boä chaùnh trò ÑCSVN laø khoângphaûi hoï phaûi xöû lyù moät vaøi caù nhaân. Hoï seõ phaûi xöû lyùvôùi caû moät phong traøo. Neáu xöû lyù vuïng veà thì seõ coùnoäi loaïn. Neáu hoï coù thanh toaùn moät vaøi caù nhaân, phong traøovaãn seõ coøn ñoù.
Theo toâi thaáy, ñeå traùnh haønh ñoäng töï thanh lyù, ñeå taïmthôøi yeân oån, ñieàu toát nhaát maø ÑCSVN coù theå laøm laøkhoâng laøm gì heát, khoâng tranh luaän, khoâng nhaát trí, khoâng thanh toaùn nhau. Nhöng ñaây cuõng chæ laø vieäc ñaäy naép moätcaùi noài cho hôi nöôùc khoûi bay ra. Ñaäy kín caùi noài nöôùc soâi thì chuyeän gì seõ xaûy ra ai cuõng bieát. Khi toâivieát nhöõng doøng naày thì toâi thaáy coù daáu hieäu cho thaáyoâng Voõ vaên Kieät ñang ñaáu dòu. OÂng Voõ vaên Kieät vöøa chobaùo Tuoåi Treû moät cuoäc phoûng vaán ngaøy hoâm nay (08 thaùng 3)keâu goïi phaûi choáng dieãn bieán hoøa bình (tin Reuter). Khoângchôø moät cô hoäi "chaùnh thöùc" ñeå noùi maø phaûi goïi "baùonhaø" ñeán phoûng vaán, ñieàu naày cho thaáy oâng Voõ vaên Kieätcoù nhu caàu khaån tröông chöùng toû coù cuøng moät laäptröôøng baûo veä ñaûng nhö maáy oâng kia ñeå hoøa hoaõn.
* * *
Tröôùc tình traïng hieän taïi cuûa ÑCSVN, ngöôøi Vieät choángcoäng raát haân hoan. Tuy nhieân, nhieàu ngöôøi ñaõ quan nieämraèng ñoù laø chuyeän cuûa nhöõng ngöôøi CS, vaø giöõa nhöõngngöôøi CS. Theá naày hay theá khaùc thì taát caû cuõng laø CS,nhöõng ngöôøi trong quaù khöù ñaõ gaây nhieàu ñau khoå choñoàng baøo vaø trong töông lai khoâng coù gì baûo ñaõm raèng hoïseõ ñaët quyeàn lôïi ñaát nöôùc daân toäc treân quyeàn lôïiñaûng phaùi vaø seõ töø boû nhöõng thuû ñoaïn gian traù voán laøngoùn ngheà chuyeân moân cuûa hoï. Neáu nhìn vaøo lòch söû thì aicuõng thaáy caùc baïn naày coù lyù. ÑCSVN ñaõ töøng töï giaûitaùn, ñaõ lieân minh, lieân hieäp... ñaõ keâu goïi toaøn daân cuøngchieán ñaáu cho töï do ñoäc laäp, nhöng ñaõ coù aâm möu rieânglaø aùp ñaët cheá ñoä Maxit-Leninit treân ñaàu daân toäc VN vaøñaõ duøng nhöõng phöông tieän voâ nhaân ñeå loaïi tröø nhöõngai khoâng ñoàng yù vôùi hoï.
Nhöng toâi laïi nghó khaùc. Toâi nghó tình traïng VN hoâm nay khaùcvôùi tình traïng 50 naêm tröôùc. Ngöôøi Vieät khoâng coäng saûnhoâm nay hieåu bieát veà chaùnh trò hôn ngöôøi Vieät hoài ñeänhò theá chieán vaø tieán trình thò tröôøng hoùa neàn kinh teácuõng nhö tieán trình daân chuû hoùa chaùnh trò laø nhöõng tieántrình khoâng ñaûo ngöôïc ñöôïc. Vieäc caùc ÑCS ôû Ñoâng Aâu trôû laïi naém quyeàn qua baàu cöû töï do khoâng phaûi laø moät thaát baïi cuûa neàn daân chuû. Trong hieän taïi, neáu chuùng takhoâng theå hay khoâng muoán lieân heä vôùi moät phe naøo trongÑCS, toâi nghó chuùng ta cuõng neân uûng hoä nhöõng ngöôøi VN ñang hoâ haøo daân chuû, duø ñoù laø nhöõng ngöôøi ñaõ töøng laøñaûng vieân CS. UÛng hoä nhöõng ngöôøi daân chuû naày laø giaùntieáp uûng hoä khoái nhaân daân VN töø Baéc chí Nam ñang muoáncoù töï do daân chuû ñeå phaùt trieån caù nhaân vaø ñaát nöôùc,uûng hoä moät traøo löu daân toäc.
Theo khuynh höôùng töï nhieân cuûa chaùnh trò, phe ñoåi môùitrong ñaûng seõ tìm caùch xích laïi nhöõng ngöôøi daân chuû ñeåmôû roäng phoå quang quaàn chuùng duø coù hay khoâng moät cuoäcñaáu trong kyø ñaïi hoäi 8 naày. Neáu traän ñaáu trong ñaïihoäi 8 khoâng xaûy ra thì ai cöù tieáp tuïc laøm vieäc ngöôøiaáy, khoâng ai maát choã (tröø tröôøng hôïp töï nguyeän hoàihöu) nhöng sau ñoù vieäc chieám ñaát daønh daân seõ gay gaét vìkhoâng theå dung hoøa hai khuynh höôùng. Traän ñaáu seõ chæñöôïc dôøi laïi vaøo moät luùc khaùc. Neáu coù moät traänñaáu, toâi thaáy phe chuû tröông ñoåi môùi seõ thua vaø bòñaøn aùp. Nhöng vì hoï ñaõ daãn ñaàu moät phong traøo ñoåimôùi kinh teá ñöôïc quaàn chuùng uûng hoä, hoï seõ bieán thaønhñoái laäp vaø do ñoù phong traøo daân chuû seõ maïnh hôn. Khoângkhí chaùnh trò ngoät ngaït vaø nhöõng khoù khaên kinh teá maø phebaûo thuû seõ taïo ra trong töông laïi seõ ñem khuynh höôùng ñoåimôùi trôû laïi chaùnh quyeàn. Khi ñoù, hoï seõ khoâng coù löïachoïn naøo khaùc hôn laø ñoåi môùi chaùnh trò tröôùc aùp löïcxaõ hoäi.
Tieán trình chaùnh trò naày coù theå nhìn thaáy ôû Lieân bangSoâ vieát. Sau Staline ñaõ coù Krouchtchev. Nhöng Krouchtchev khoângtheå thaønh coâng theo yù muoán vì tình traïng trong xaõ hoäi vaøtrong ñaûng chöa chín muøi. Vì vaäy, Khouchtchev ñaõ bò loaïibôûi phe baûo thuû vaø Brejnev leân thay. Brejnev khoâng theå laømgì khaùc hôn laø taïo theâm baát maõn trong daân chuùng vaø trongñaûng. Vì vaäy, sau thôøi kyø Brejnev ñaõ coù Gorbachev. KhoângGorbachev naày thì ñaõ coù Gorbachev khaùc. Tình traïng nöôùc Ngañaõ ngaáy ñeán ñoä Yeltsin ñaõ boû ñaûng tröôùc khi öùng cöû Toång thoáng Coäng hoøa Nga. Bieän chöùng theo lòch söû thì VN phaûi ñi theo con ñöôøng naày. Daân chuû, ñoái vôùi VN, laømoät taát yeáu lòch söû.
Nhöng cuõng caàn phaûi löu yù laø söï hieän dieän cuûa nhöõngnhaø ñoäc taøi "ñoû" ôû phöông Baéc vaø nhöõng nhaø ñoäc taøi"xanh" ôû phöông Nam seõ aûnh höôûng nhieàu vaøo tieán trìnhchaùnh trò cuûa VN, nhöng theo toâi nghó, sau thôøi kyø baêng raõ,chuùng ta seõ tieán xa hôn nhieàu nöôùc trong vuøng veà maët chaùnh trò.
oOo
Montreal, ngaøy 06 thaùng 03 naêm 1996
Nguyeãn höõu Chung
Email: Chung.Nguyen@ge.hydro.qe.ca